Irena Moderska z d. Ositówna |
|
| Imię ojca: | Ernest |
| Imię matki: | Józefa |
| Nazwisko rodowe matki: | Kowzan |
| Data urodzenia: | 1921-10-04 |
| Miejsce urodzenia: | Ryga (Łotwa) |
| Data śmierci: | 2013-08-12 |
| Miejsce śmierci: | Poznań |
| Przynależność do AK lub organizacji pokrewnych: | Okręg Wileński AK – Obwód Oszmiana AK, Inspektorat F – Zgrupowanie nr 3 – dowódca mjr Czesław Dembicki (ps. „Jarema”); od 09.1942 r. Ośrodek Oszmiana AK, placówka „Polany”, komenda „Ard” (L. Miastowski) łączniczka z oddziałami : 8 Oszmiańskiej Brygady AK por. Witolda Turonka (ps. „Tur”) – dowódca 1 plutonu – por. S. Dawidowski (ps. „Nabój”); 9 Oszmiańska Brygadą AK chor. Jana Kolendy (ps. „Mały”) – z-ca dowódcy – ppor. Eugeniusz Stosuj (ps. „Kozioł”); 3 Wileńską Brygadą AK por. Gracjana Fróga (ps. „Szczerbiec”) – dowódca 3 plutonu 3 batalionu – Henryk Iwaszkiewicz (ps. „Ojciec”). Na polecenie komendanta pracowała jako tłumaczka na stacji kolejowej Gudogaj (pow. Ostrowiec, woj. Grodno) – informowanie o transportach wojsk niem. przez pchor. N. Łokuciewskiego (ps. „Czarny”). 06-07.1944 r. 10 Oszmiańska Brygada AK – dowódca por. Konrad Bukowski (ps. Gustaw”), zastępca dowódcy – por. Władysław Burak (ps. „Gajewski”). Rozbrojona wraz z Brygadą przez Armię Czerwoną koło Miednik. Ucieczka z kolumny, dotarcie do Wilna, dalsza praca w konspiracji do momentu aresztowania. |
| Stopień wojskowy, funkcja, pseudonim: | szeregowa, łączniczka Zgrupowania nr 3 „Jaremy”; ps. „Rika”, „Irka” |
| Miejsce zamieszkania przed aresztowaniem: | folwark Gudele, pow. wileńsko-trocki; po ucieczce z internowania w Miednikach – Wilno, ul. Zakrętowa 42 |
| Aresztowanie – okoliczności, data, miejsce: | 18.12.1944 r. przez NKWD w nocy w miejscu zamieszkania, rewizja, bez broni |
| Więzienia: | Wilno (areszt ul. Ofiarna; po kilku dniach przesłuchań – więzienie Łukiszki). Wyjazd z transportem do Saratowa 10.03.1945 r., trzytygodniowa podróż, zachorowanie na tyfus. |
| Kara – paragraf, rodzaj, wymiar: | za przynależność do AK; bez wyroku i podania długości kary |
| Łagry – nazwy, okres pobytu: | Od 30.03.1945 r. łagier NKWD nr 0321 – Jełszanka koło Saratowa – 3 miesiące w szpitalu w Saratowie (tyfus i zapalenie płuc z komplikacjami) – po rekonwalescencji praca w szpitalu; od 20.10.1945 r. łagier NKWD nr 0331 – Kutaisi (Gruzja) – ucieczka z łagru 13.08.1946 r., złapana 15.08 w Soczi; 01.06.1947-05.02.1949 r. łagier nr 270 – Borowicze, Nowogrodzka obl. – podobozy : nr 18 Szybotowo, nr 3 Borowicze; w Gruzji i Borowiczach – praca w szpitalu i ambulatorium jako pomoc pielęgniarki i salowa; luty 1949 r. – 2 tygodnie – łagier nr 284 – Brześć |
| Zapamiętani współwięźniowie: | we wszystkich 3 łagrach : Helena Sawicka-Szostakiewicz (ps. „Basia”, czołówka sanitarna AK Wilno), Leopold Szymkowicz (ps. „Andrzej”, 6 Wileńska Brygada AK), Alina Bosiacka-Grzegorzewska (ps. Dzika”, AK Wilno), Janina Kiełczewska-Michejda (czołówka sanitarna AK Wilno), Danuta Ciesielska (ps. „Ślepowron” Komenda Sanitarna Dz. A i B Wilno), Henryk Wierciński (Garnizon AK Wilno, z Kutaisi wywieziony do Astrachania), Marian Osipowicz (5 Wileńska Brygada AK). W Borowiczach dołączono żołnierzy Okręgu Lwowskiego AK (z Riazania) |
| Data zwolnienia: | 27-02-1949 |
| Zesłanie: | nie, przekazana na granicy władzom polskim |
| Data powrotu do Kraju: | 27-02-1949 |
| Miejsce powrotu: | Biała Podlaska |
| Posiadane odznaczenia: | Krzyż Partyzancki, Krzyż AK, Odznaka Weterana Walk o Niepodległość, Odznaka Honorowa Sybiraka |
| Inne informacje: |
Pani Moderska wraz ze swoją 10 Wileńską Brygadą AK w lipcu 1944 r. w czasie marszu do Puszczy Rudnickiej została okrążona przez Armię Czerwoną. Brygada została rozbrojona i konwojowana do miejsca internowania w Miednikach. W trakcie marszu Pani Moderskiej udało się uciec i dotrzeć do rodziny w Wilnie, gdzie nadal pracowała w konspiracji do momentu aresztowania przez NKWD. |
Skany / fotografie:
partner : Fundacja Lotto
